Szlak spacerowy zielony  

Z centrum Starych Juch  kierujemy się na północ, w krótką ulicę Piwną po prawej stronie Urzędu Gminy. Po około 200 metrach dochodzimy do kanału Młyńska Struga. Skręcamy w lewo, podążając ciągiem spacerowym wzdłuż jego brzegu. Niebawem wchodzimy do lasu porastającego oba brzegi kanału. Ścieżka stopniowo oddala się od wody, skręcając jednocześnie na południe. Mijamy małą polanę ze skrzyżowaniem ścieżek. Droga w lewo zaprowadzi nas do ośrodka wypoczynkowego "Mazur", na prawo mamy zaś małą plażę nad jeziorem Jędzelewo z widokiem na wyspę.

Plaża nad jeziorem Jędzelewo

Jezioro to położone jest na wysokości 127 m npm, liczy około 155 hektarów powierzchni, 2,8 km długości i do 700 metrów szerokości. Jego maksymalna głębokość to 13 metrów. W dalszym ciągu wędrówki kierujemy się ścieżką prosto. Wychodzimy na otwartą przestrzeń. Po prawej stronie mijamy kąpielisko z pomostem, z lewej camping "Wigry".

Kąpielisko nad jeziorem Jędzelewo

Przecinamy plażę podążając wzdłuż brzegu jeziora. Dochodzimy do nasypu szosy, zataczamy ostry łuk wraz z brzegiem jeziora i wchodzimy ponownie do lasu. Porasta on stromo unoszące się od brzegu jeziora wzgórza. Po prawej stronie mamy ładny widok na jezioro Jędzelewo, jego dwie wyspy i wysoki przeciwległy brzeg. Na wysokości większej wyspy podążamy za znakami szlaku - skręcając w lewo. Leśna droga biegnie początkowo stromo pod górę, następnie opada w dół. Po około 200 metrach od momentu oddalenia się szlaku od brzegu jeziora droga łączy się z asfaltową szosą. Podążamy nią w prawo. Po około 700 metrach mijamy ośrodek wypoczynkowy i pierwsze zabudowania wsi Kałtki. Szosa skręca w lewo doprowadzając nas do nieczynnego przystanku autobusowego. W tym punkcie kończy się szlak. Możemy powrócić do Starych Juch tą samą trasą, bądź asfaltową szosą.

Szlak spacerowy żółty  

Z centrum Starych Juch idziemy w kierunku wschodnim. Przechodzimy wąską ścieżką po lewej stronie Posterunku Policji. Po około 500 metrach dochodzimy do torów kolejowych. Skręcamy w prawo, kierując się wzdłuż nich, na wschód. Mijamy most na kanale Młyńska Struga. Warto zejść nad kanał po prawej stronie mostu, by obejrzeć malownicze meandry rzeki pokonujące tą sztuczną przeszkodę terenową. Po powrocie na trasę szlaku podążamy wzdłuż torów jeszcze około 200 metrów, następnie przecinamy je w miejscu słabo widocznego przejścia i kierujemy się w lewo, wzdłuż krawędzi lasu. Po kolejnych 200 metrach skręcamy w prawo wchodząc do lasu ostro pnącą się pod górę ścieżką. Po przejściu kilkudziesiąciu metrów naszym oczom ukazuje się pomnik nieożywionej przyrody - głaz narzutowy z szarego granitu o długości 4,5 m; szerokości 2,25 m i obwodzie 10,61 m. 

Głaz narzutowy

Powrót do centrum wsi tą sama trasą.

Szlak spacerowy okrężny czerwony  

Z centrum Starych Juch kierujemy się na zachód, ulicą Jeziorną (szosa w kierunku Wydmin). Przy ostatnich zabudowaniach Starych Juch skręcamy w lewo w gruntową ulicę Wczasową i dochodzimy nią do asfaltowej szosy Stare Juchy - Zelki. Skręcamy w prawo. Szosa pnie się stromo pod górę. Na szczycie wzniesienia ukazuje sie piękny widok na Stare Juchy (patrząc w dół szosy) i na jezioro Jędzelewo (na szczycie wzniesienia, patrząc w prawo w kierunku wędrówki).  W poblizu znajduje się wieża widokowa.
Przed pierwszą wojną światową odwiedza Mazury dr Mieczysław Orłowicz, znany przedwojenny polski krajoznawca i propagator turystyki. Owocem tej wizyty jest wydany w 1922 roku "Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii". Podróżując liniami kolejowymi, Orłowicz trafia również do Starych Juch. Jako szczególnie godny uwagi wymienia właśnie wspomniany widok na jezioro. Pisze o nim:
"(...) Najładniejszy widok na okolicę ze wszystkimi jeziorami ma się ze wzgórza na południowy zachód od Nowych Juch, przez które biegnie droga do wioski Krzywe. Widok ten należy do najpiękniejszych na Mazurach, a ze względu na niego często tu przybywają turyści z Lecu (Giżycka) i Ełku."

    Widok na jezioro Jędzelewo

Po około 700 metrach od ostatnich zabudowań Starych Juch, po lewej stronie szosy rozpoczyna się las. Droga opada w dół i po kolejnych 500 metrach około 100 metrów w głąb lasu znajduje się cmentarz z okresu I wojny światowej. Szlak od tego miejsca jeszcze przez około pół kilometra biegnie szosą, następnie przy dużym kamieniu po lewej stronie szosy skręca w leśną drogę. Przebiega ona w silnie pagórkowatym terenie, stopniowo opadając coraz niżej. Dochodzimy do małej polany na brzegu jeziora Garbas. Tam skręcamy w lewo, aby móc obejść jezioro z północnej strony. Położone jest ono bardzo malowniczo, w głębokiej niecce o zalesionych brzegach. Trzymając się brzegu wychodzimy na odkryty teren. Po paruset metrach dochodzimy do wschodniej zatoki.

   Jezioro Garbas - widok ze wschodniego brzegu

Przy transformatorze skręcamy w lewo, wchodząc do wsi Liski. Przechodzimy całą wieś, przecinamy skrzyżowanie z szosą do Ełku. W pobliżu znajduje się przystanek PKS i MZK z połączeniami do Starych Juch i Ełku. Po 1500 metrach drogi docieramy do punktu wyjścia - węzła szlaków w centrum Starych Juch.

Szlak turystyczny zielony  

Trasa: Ogródek - Stare Juchy - Tama koło Rajgrodu (ok. 120 km).

Szlak rozpoczyna się we wsi Ogródek, na przystanku PKS. Kierujemy się na północny - wschód, obok szkoły podstawowej i cmentarza. Polna droga prowadzi łąkami, brzegiem dawnego jeziora Tulewo (juz na terenie gminy Stare Juchy). Na skrzyżowaniu ze żwirową drogą przed zabudowaniami gospodarstwa rolnego kierujemy się w prawo, na następnym rozwidleniu również wybieramy ten kierunek. Droga prowadzi przez gospodarstwo rolne Rogalik. Po około kilometrze łączy się z asfaltową szosą w pobliżu wsi Rożyńsk. Skręcamy w lewo i mijamy zabudowania przystanku kolejowego Rogale (na nieczynnej dla ruchu osobowego trasie kolejowej Olsztyn - Orzysz - Ełk). Przecinamy tory kolejowe i podążamy asfaltową szosą aż do wsi Rogale. Zbaczamy z szosy w lewo, przechodzimy wieś, a pod koniec osady na rozwidleniu wybieramy drogę w lewo. Wysoki pagórek, który mijamy z prawej strony to miejsce dawnego jaćwieskiego grodu obronnego. Polna droga doprowadza nas do zabudowań gospodarstwa rolnego Rogale. Kierujemy się dalej wąską betonową drogą, docierając do szosy Ełk - Zelki. Stamtąd polnymi ścieżkami docieramy do jeziora Dobrzyń. Idziemy na północ, jego zachodnim brzegiem. Przy końcu jeziora skręcamy w lewo, po około kilometrze osiągając wieś Płowce. Przechodzimy ją wzdłuż i wchodzimy do położonej obok wsi Stare Krzywe. Na skrzyżowaniu w tej osadzie skręcamy w prawo. Po niecałym kilometrze szosa doprowadza nas do wsi Nowe Krzywe nad jeziorem Krzywił. Na rozwidleniu w centrum wsi skręcamy w prawo. Podążamy nadal  szosą, bardzo malowniczą okolicą. Po prawej mijamy najwyższe wzniesienie w okolicy - Płowiecką Górę. Po około trzech kilometrach wędrówki docieramy do centrum Starych Juch. Tam kierujemy się w lewo, obok kościoła; przechodzimy przez most na kanale Młyńska Struga i skręcamy w prawo, pod wiadukt kolejowy. Po około 500 metrach, na skrzyżowaniu obok zabudowań gospodarstwa rolnego wybieramy drogę w prawo. Na końcu Starych Juch mijamy cmentarz rodziny Gruberów - przedwojennych właścicieli majątku ziemskiego i skręcamy w prawo, w asfaltową szosę do Zawad Ełckich. Po około kilometrze rozpoczyna się jeden z najbardziej malowniczych odcinków wycieczki. Szosa biegnie ostrymi wirażami, opadając w dół ku strumykowi, a następnie podnosząc się ponownie na wyższy poziom. Miejsce to zwane jest niekiedy "serpentyną". Mijamy po prawej wieś Gorło, a po trzech kilometrach wędrówki docieramy do położonej nad jeziorem wsi Zawady Ełckie. Bezpośrednio za wsią skręcamy w prawo, w drogę wiodącą wgłąb lasu. Przechodzimy przez mostek na rzece Ełk, opuszczając teren gminy Stare Juchy.

Szlak prowadzi w dalszym ciągu drogą na wschód, przecina szosę Sajzy - Połom i doprowadza nas do brzegu jeziora Krzywe. Podążamy wzdłuż brzegu na południowy wschód, a przy jego południowej zatoce skręcamy na wschód. Przecinamy las, mijamy od północy malowniczo położone jezioro Rydzewo i dochodzimy do wsi Leśniki. Stamtąd kierujemy się na północny wschód, do wsi Kukówko. Okrążamy jezioro Kukowino, wędrując przez wsie Dudki Owczarnia i Zabielne. Skręcamy na granicy wsi Zajdy na północ, w drogę do wsi Kukowo. Stamtąd idziemy na wschód. Przecinamy tory linii kolejowej Ełk - Olecko, bezpośrednio za nimi skręcamy w prawo i docieramy do wsi Olecko Małe. Tam wybieramy drogę w lewo, przechodzimy przez most na rzece Ledze i po kilometrze drogi dochodzimy do szosy we wsi Wieliczki. Podążamy w lewo drogą w kierunku Suwałk, we wsi Niedźwiedzkie zbaczamy w niej w lewo. Dochodzimy do wsi Wilkasy, kierujemy się początkowo na południowy wschód, niebawem skręcamy z polnej drogi na południe. Przecinamy szosę Olecko - Suwałki, zagłębiamy się w las. Na skrzyżowaniu z leśną drogą kierujemy się w lewo. Docieramy do wsi Szeszki, następnie Wierzbowa. Za skrzyżowaniem z szosą Cimochy - Kalinowo skręcamy w prawo. Kierujemy się początkowo na południe, następnie na południowy zachód. Przechodzimy przez wsie Marcinowo i Iwaśki, kierując się na południe przecinamy szosę Ełk - Augustów w pobliżu Skomętna Wielkiego. Przechodzimy obok dawnego grodziska jaćwieskiego, domniemanej siedziby wodza tego plemienia - Skomanda. Wchodzimy ponownie do lasu, wzdłuż znaków szlaku docieramy do szosy Pisanica - Borzymy i torów kolejki wąskotorowej Ełk- Turowo. Przecinamy je i idąc dalej lasem docieramy do wsi Stacze. Idziemy szosą na zachód do wsi Kucze, skąd skręcamy na południe i polnymi drogami przesmykiem między jeziorami Krzywe i Stackie docieramy do wsi Krzywe i Zawady. Stamtąd szosą obok końcowego przystanku kolejki wąskotorowej z Ełku do Zawad-Tworek przez Czarną Wieś dochodzimy do przystanku PKS we wsi Tama, czyli końca szlaku.

Szlak rowerowy zielony

Trasa: Stare Juchy - Zawady Ełckie - Gorłówko - Stare Juchy (19,6 km).

0,0 km (19,6 km)
Z Placu 500-lecia w Starych Juchach wyjeżdżamy ścieżką obok Posterunku Policji w kierunku linii kolejowej. Wjeżdżamy na nasyp kolejowy i skręcamy w prawo, w stronę Ełku.
0,5 km (19,1 km)
Przekraczamy most kolejowy na kanale Młyńska Struga. Kanał jest połączeniem jezior Rekąty i Jędzelewo, położonych na obrzeżach Starych Juch.
0,7 km (18,9 km)
Na przejeździe kolejowym przenosimy rowery na drugą stronę torów i rozpoczynamy jazdę wzdłuż lasu w kierunku powrotnym, uważając na żółte znaki szlaku spacerowego, które za chwilę skręcą w prawo, w las.
0,9 km (18,7 km)
Około 50 m w głębi lasu znajduje się pomnik przyrody nieożywionej - głaz narzutowy o wysokości 0,8 m i obwodzie 11,5 m. Według legend był to w czasach pogańskich ołtarz, na którym Jaćwingowie składali krwawe ofiary. Od krwi spływającej z ołtarza - z jaćwieska "Juchy" - wywodzi się przypuszczalnie nazwa miejscowości Stare Juchy.
1,7 km (17,9 km)
Wjeżdżamy na szosę łączącą Stare Juchy z Zawadami Ełckimi. Skręcamy w prawo.
2,4 km (17,2 km)
Liczne zakręty będą towarzyszyć nam na całej długości szosy. Zbliżamy się do lasu. Rozpoczyna się zjazd najprawdziwszą serpentyną. Na ostatniej prostej warto zwolnić, by popatrzeć na połyskujące między drzewami w głębokim dole jezioro Ułówki.
2,9 km (16,7 km)
Kończy się zjazd serpentyną. Na zakręcie mostek nad potokiem. Warto tu zboczyć nieco z trasy i przejechać się leśną drogą wzdłuż lewego brzegu w górę wspominanego potoku. Znajdziemy się wtedy nad niedużym, ale bardzo urokliwym śródleśnym jeziorem Ślepieniec. Wracamy na opuszczoną trasę i kontynuujemy podróż.
3,6 km (16,0 km)
Mijamy po lewej stronie zabudowania dawnej stadniny konnej.
4,1 km (15,5 km)
Przy przystanku PKS skrzyżowanie dróg. Skręcamy w prawo, do wsi Gorło. Niebawem jej pierwsze zabudowania. Jest to wieś letniskowa, położona urokliwie nad brzegiem jeziora Ułówki. Kręta droga naszej trasy co chwilę umożliwia podziwianie przepięknych krajobrazów jeziora i jego okolic. Jezioro Ułówki jest jeziorem o powierzchni 260 ha i posiada głębokość maksymalną 26 m.
5,9 km (13,7 km)
Za ostatnimi domkami kolejne skrzyżowanie dróg. Trzymamy się drogi głównej, skręcamy w lewo. Pagórkowaty i otwarty teren wprost zaprasza, by z wierzchołka wzgórza spojrzeć w kierunku, z którego jedziemy.
6,7 km (12,9 km)
Skrzyżowanie z szosą Stare Juchy - Zawady Ełckie. Skręcamy w prawo.
9,0 km (10,6 km)
Początek wsi Zawady Ełckie. Gdy miniemy przystanek PKS po prawej stronie szosy ukaże się tuż przy drodze plaża nad jeziorem Zawadzkim. Jest to jezioro o powierzchni około 100 ha i maksymalnej głębokości 10 m. Z pnącej się pod górę drogi ładne widoki na jezioro.
10,2 km (9,4 km)
Za ostatnimi zabudowaniami, po prawej stronie pomnik z 1918 r. poświęcony poległym podczas I Wojny Światowej. Obok sklep spożywczy z pensjonatem.
10,5 km (9,1 km)
Skrzyżowanie dróg, Na wprost droga do wsi Połom. My skręcamy w lewo, drogą żwirową do Gorłówka.
13,5 km (6,1 km)
Początek wsi Gorłówko, założonej w XVI wieku. Przed pierwszymi zabudowaniami, na skrzyżowaniu skręcamy w lewo, nie zapuszczając się do wsi. Szlak prowadzi nas w kierunku Starych Juch.
14,5 km (5,1 km)
Przez około 1 km towarzyszy nam niesamowity widok kilkusetletnich dębów, rosnących po obu stronach drogi.
15,5 km (4,1 km)
Na wierzchołku wzniesienia kończy się dębowa aleja i czeka jednocześnie kolejna niespodzianka. Po prawej stronie (w kierunku północnym) roztacza się piękna panorama jeziora Szóstak i na horyzoncie Puszczy Boreckiej.
17,0 km (2,6 km)
Mostek na potoku. Po lewej stronie godny obejrzenia widok na potok płynący w głębokim jarze.
18,8 km (0,8 km)
Początek zabudowań Starych Juch. Na skrzyżowaniu skręcamy w prawo. Po lewej mijamy cmentarz rodziny Gruberów, przedwojennych właścicieli majątku ziemskiego Szlachecka Jucha.
19,0 km (0,6 km)
Skrzyżowanie z drogą do Szczecinowa / Pietrasz, jedziemy prosto, w kierunku centrum.
19,3 km (0,3 km)
Przejeżdżamy pod wiaduktem linii kolejowej Ełk - Olsztyn. Tuż za nim skręcamy w lewo i przejeżdżamy przez most na kanale Młyńska struga. Po prawej mijamy park i zabytkowy budynek dawnej szkoły parafialnej. Po lewej budynek starej plebanii i zabytkowy kościół parafialny z XVI wieku. Ulica Ełcka doprowadza nas do centralnego punktu Placu 500-lecia.
19,6 km (0,0 km) Plac 500-lecia w Starych Juchach.

Szlak rowerowy niebieski

Trasa: Stare Juchy - Szczecinowo - Gawliki Małe - Kałtki - Stare Juchy (31 km)

0,0 km (31,0 km)
Z Placu 500-lecia wyjeżdżamy ulica Ełcką w kierunku dworca kolejowego. Po prawej stronie mijamy zabytkowy kościół parafialny z XVI wieku, a za nim budynek starej plebanii. Po lewej zabytkowy budynek dawnej szkoły parafialnej oraz teren parku.
0,3 km (30,7 km)
Most na kanale Młyńska Struga. Kanał łączy jeziora Rekąty i Jędzelewo. Zaraz za mostem skręcamy w prawo i przejeżdżamy pod wiaduktem linii kolejowej Ełk - Olsztyn.
0,6 km (30,4 km)
Na skrzyżowaniu skręcamy w lewo, w kierunku Szczecinowa (Pietrasz). Niebawem po lewej stronie małe (1,5 ha) Jezioro Juskie.
1,4 km (29,6 km)
Kończą się zabudowania Starych Juch.
1,8 km (29,2 km)
Skrzyżowanie z szosą prowadzącą w lewo, do wsi Orzechowo. Kierujemy się na wprost.
3,0 km (28,0 km)
Teren pagórkowaty z rozległymi widokami. Po prawej mijamy jezioro Kleszczówka o powierzchni 4,6 ha z małą wysepką.
4,0 km (27,0 km)
Po lewej stronie południowa część jeziora Szóstak. Jest to jezioro o powierzchni 511 ha i głębokości maksymalnej 28 m. W swojej północnej części posiada kilka wysp. Podziwiać je będziemy w dalszej części wycieczki. W pobliżu szosy pole biwakowe z dziką plażą. Z szosy przepiękny widok na jezioro Szóstak i na tereny okalające przeciwległy brzeg. Widoczne są zabudowania wsi Orzechowo. Zbliżamy się do Szczecinowa.
5,8 km (25,2 km)
Wieś Szczecinowo. Po lewej stronie, nad brzegiem jeziora Szóstak mijamy kompleks domków letniskowych.
6,7 km (24,3 km)
Po prawej stronie budynek Domu Pracy Twórczej Uniwersytetu w Białymstoku mieszczący się w przebudowanym budynku po dawnej szkole podstawowej. 
7,5 km (23,5 km)
Koniec wsi Szczecinowo. Zjeżdżamy w dół żwirową drogą, oddalając się chwilowo do jeziora Szóstak.
9,0 km (22,0 km)
Ładny widok na jezioro Szóstak i okolicę za jeziorem. Na pierwszym planie nieduża wysepka z kępą drzew.
9,5 km (21,5 km)
Przepiękny widok na trzy wyspy na jeziorze Szóstak. Droga wciąż pnie się do góry, odsłaniając widok na wyspy.
9,8 km (21,2 km)
Wieś Dobra Wola. Końcowy przystanek PKS autobusów z Ełku.
10,8 km (20,2 km)
Opuszczamy główną drogę skręcając w lewo i jednocześnie w dół, w kierunku pobliskiej wsi.
11,3 km (19,7 km)
Mijamy wieś Siejba.
11,8 km (19,2 km)
Tuż za wsią, na rozwidleniu dróg skręcamy w lewo. Droga prowadzi przez pola.
12,8 km (18,2 km)
Dojeżdżamy do północnego krańca jeziora Szóstak. Ruszamy w dalszą trasę, na pobliskim skrzyżowaniu skręcamy w lewo.
13,2 km (17,8 km)
Mijamy wieś Czarnówka.
16,0 km (15,0 km)
Ciąg działek rekreacyjnych sygnalizuje nam, iż zbliżamy się do wsi Orzechowo. Około 100 m przed pierwszymi zabudowaniami wsi, na skrzyżowaniu przy krzyżu skręcamy w prawo, w kierunku zachodnim. Oddalamy się od jeziora i zbliżamy do lasu. Krótki przejazd przez las i ponownie jedziemy wśród pól uprawnych i nieużytków.
18,0 km (13,0 km)
Mijamy po lewej stronie zarośnięty staw, zbliżamy do łuku drogi. Na wysokości zakrętu, po prawej stronie w odległości około 100 m widzimy pagórek porośnięty lasem. Z drogi widzimy ogrodzenie rodzinnego cmentarza rodów Kojro i Gnatt z Orzechowa, z lat 1750-1945. Jest to obiekt zabytkowy. W jego centralnym punkcie mieści się kamienne mauzoleum z tablicami w języku polskim i niemieckim. Obok, po kamiennych schodach prowadzi zejście do kamiennego podziemia w kształcie półkuli z krypta z prochami zmarłych i krzyżem.
20,2 km (10,8 km)
Gawliki Małe - dawny zespół dworski z przełomu XIX i XX wieku. Część obiektów w ruinie. Przejeżdżamy przez most na rzece Gawlik. Dalsza droga prowadzi przez las. Chwilowo towarzyszy nam zielony szlak rowerowy prowadzący do Wydmin.
21,8 km (9,2 km)
Na leśnym skrzyżowaniu skręcamy w lewo.
22,4 km (8,6 km)
Dojeżdżamy do szosy asfaltowej Stare Juchy - Wydminy. Tam skręcamy w lewo.
22,5 km (8,5 km)
Przejazd kolejowy linii Ełk - Olsztyn.
22,6 km (8,4 km)
Początek wsi Wężówka.
25,5 km (5,5 km)
Po prawej stronie mijamy wieś Panistrugę.
27,2 km (3,8 km)
Niewielka wieś Kałtki. Położona na skraju lasu, w pobliżu jeziora Jędzelewo. W budynku byłej szkoły podstawowej ośrodek wypoczynkowy. Niedaleko za nim, po prawej stronie 200 m w głąb lasu krzyż upamiętniający miejsce pochówku mieszkańców Kałtek w latach 1480-1945.
30,2 km (0,8 km)
Z lewej mijamy na łuku szosy jezioro Jędzelewo. Jezioro to ma powierzchnię 155 ha i maksymalną głębokość 13 m. Tuż za jeziorem pierwsze budynki Starych Juch. Ulica Jeziorną docieramy do centrum. Po lewej mijamy schowany w głębi kemping, następnie cmentarz oraz zrekonstruowaną chatę mazurską.
31,0 km (0,0 km)
Plac 500-lecia w Starych Juchach.

Tekst i zdjęcia © Michał Kawecki 1997 - 2011