Stare Juchy należą do najstarszych miejscowości we wschodniej cześci Mazur. Za historyczną datę powstania osady przyjęło się datę dokumentu odnowy nadania dóbr położonych nad jeziorem Jędzelewskim z 1461 roku, choć niewykluczone, iż osada powstała znacznie wcześniej, najprawdopodobniej około 1450 roku. Na temat nazwy miejscowości krąży legenda, wiążąca się z położonym niedaleko Juch w lesie głazem narzutowym. Głosi ona, iż był on za czasów Jaćwingów (Pruskiego ludu zamieszkującego do czasów średniowiecza te tereny) ołtarzem ofiarnym , na którym składano krwawe ofiary swoim bóstwom. Od ściekającej z ołtarza krwi - juchy, miała jakoby wziąć swą nazwę miejscowość. W 1487 roku powstaje w Starych Juchach parafia. Wsi nie ominęły też inne klęski tamtych czasów. W latach 1709 - 1711 po przejściu dżumy przy życiu pozostały jedynie resztki ludności.  8 grudnia 1868 roku przez Stare Juchy przeprowadzono linię kolejową z Kętrzyna do Ełku, co znacznie przyczyniło się do rozwoju miejscowości. Spore zniszczenia miejscowości przyniosła pierwsza wojna światowa; w jej początkowej fazie w pobliżu Starych Juch wielokrotnie przetaczał się front. Natomiast druga wojna światowa nie przyniosła Starym Juchom prawie żadnych zniszczeń. Poniżej historia w szczegółach.	Plan Starych Juch  z 1949 r.	Gmina Stare Juchy w latach 1945-1976
Kalendarium dziejów:

- około 15 tys. lat pne. - z dzisiejszego obszaru gminy ustępuje lodowiec
- środkowa epoka kamienia - pierwsze odkryte ślady pobytu człowieka na tych terenach
- początek naszej ery - początek rozwoju plemienia Jaćwingów
- lata 1247-1254 sprzymierzone wojska polskie i ruskie pustoszą okoliczne tereny
- lata 1277-1283 najazd krzyżacki i totalna klęska plemienia Jaćwingów. Poczatek władzy Zakonu.
- 1398-1406 Krzyżacy budują zamek na wyspie jeziora Ełk
- 1454 Ludność Prus prosi króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka o przyłącznie do Polski. Wybucha wojna trzynastoletnia.
- 1455 Krzyżacy tłumią powstanie chłopskie przeciwko ich władzy
- 29 sierpnia 1471 roku komtur brandenburski Wit von Gich odnawia nadanie ziemi dla właścicieli miejscowości Juchy (wg Kętrzyńskiego miało to miejsce w 1461 roku)
- 15 października 1471 - lokowana jest wieś Jeziorowskie
- 20 maja 1472 - nadanie ziemi pod wieś Stare Krzywe
- 1473 - pierwszy dokument dotyczący wsi Nowe Juchy
- 30 kwietnia 1475 - lokowana jest wieś Płowce
- 1475 - nadanie ziemi pod wieś Gorło
- 3 maja 1477 - w Juchach powstaje młyn
- 4 października 1480 - powstają wsie Kałtki i Olszewo
- 1 marca 1481 - nadanie ziemi pod wieś Liski
- 6 stycznia 1484 - założona zostaje wieś Grabnik i powstaje tam parafia
- 25 czerwca 1487 - w Starych Juchach powołana zostaje parafia
- 10 czerwca 1495 - w pobliżu koscioła w Juchach powstaje karczma
- 30 listopada 1499 - lokowana jest wieś Skomack
- 1513 plebani z Juch i Okartowa toczą spór o wieś Zelki
- 1520 - podczas wojny Polski z Zakonem Krzyżackim wojska księcia mazowieckiego Stanisława pustoszą okoliczne wsie
- 1525 - sekularyzacja Prus i wprowadzenie wyznania ewangelickiego. Początek nowej fali osadnictwa.
- 1526 - sprzedaż ziemi pod przyszłe wsie Łaśmiady i Sikory
- 1529 - pierwsza wzmianka o szkole parafialnej w Juchach
- 24 lutego 1538 - nadana zostaje ziemia pod wieś Orzechowo
- 1539 - istnieje już wieś Rogale
- 1540 - wymieniana jest po raz pierwszy wieś Panistruga
- 2 grudnia 1541 - sprzedaż ziemi pod wieś Zawady
- 1544 - powstaje wieś Szczecinowo
- 1548 - założona zostaje wieś Czerwonka. Juchy wizytuje w grudniu tego roku książe Albrecht Herzog.
- 1563 - powstaje wieś Gorłówko
- 1565 - założono wieś Rogalik
- 1579 - pierwsze wzmianki o wsi Królowa Wola
- 1585-1586 - budowa nowego kościoła w Starych Juchach
- 1600 - pierwsze wzmianki o wsi Bałamutowo
- 1625 - Stare Juchy dotyka zaraza. Ofiarą jej pada min. ówczesny pastor Mikołaj Bylica.
- 1655 - wybucha wojna polsko-szwedzka
- 12-14 października 1656 roku oddziały tatarskie pustoszą okoliczne wsie. Stare Juchy wg legendy ocalały, ucierpiały najbardziej wsie południowej części gminy (Grabnik, Czerwonka, Królowa Wola, Rogale, Skomack) oraz prawdopodobnie Orzechowo i Szczecinowo.
- 15 października 1656 - wojska hetmana Wincentego Gosiewskiego docierają do Grabnika
- 1709 - okolice Starych Juch nawiedza dżuma. Z terenu obecnej gminy ginie około tysiąca osób.
- 1714 - po raz pierwszy wspomniany jest majątek ziemski Szlachecka Jucha
- 26 września 1718 - z terenu wsi Rogale wydzielono osadę Rogaliki
- 1756 - wybucha wojna siedmioletnia
- lato 1757 - oddziały Kozackie plądrują okolice Starych Juch
- lipiec 1807 - przez Stare Juchy przemierzają oddziały polskie wchodzące w skład wojsk napoleońskich
- 1855 - w Starych Juchach powstaje ekspedycja pocztowa
- 8 grudnia 1868 - otwarto przebiegajacy przez Stare Juchy odcinek kolei Kętrzyn - Ełk wraz ze stacją kolejową
- 1870 - powołano ekspedycję pocztową w Grabniku
- 1907 - budowa drogi z Juch do Woszczel
- 15 czerwca 1915 - otwarto połączenie kolejowe Ełku z Orzyszem. Powstają stacje w Skomacku Wielkim i Rogalach.
- 1914 - wybucha I Wojna Światowa. 21 sierpnia tego roku wojska rosyjskie zajmują Stare Juchy i okolice. Zniszczone zostają zabudowania majątku Szlachecka Jucha, dworzec kolejowy oraz liczne zabudowania w Starych Jucahch.
- 12 września 1914 - wojska niemieckie odzyskują Stare Juchy, tracą je ponownie w listopadzie tego roku
- 12 lutego 1915 - ostateczny odwrót wojsk rosyjskich
- 11 lipca 1920 - plebiscyt o przynależność państwową południowych części Prus Wschodnich. Totalna porażka Polski.
- 21 grudnia 1927 - do Starych Juch i okolicznych wsi dociera energia elektryczna
- 1 października 1929 - Stare, Nowe i Szlacheckie Juchy połączone zostają w jedna osadę - zwaną wówczas "Jucha"
- 1928 - 1939 - urzędowa likwidacja polsko brzmiących nazw miejscowości (Juchy otrzymują zupełnie nie związaną z historią osady nazwę Fliessdorf)
- 1 września 1939 - wybucha II Wojna Światowa
- 24 października 1944 - władze niemieckie wydają rozkaz o ewakuacji ludności Starych Juch i okolic
- 24 stycznia 1945 - opuszczone przez miejscową ludność Stare Juchy zajmują wojska radzieckie
- marzec 1945 - przybywaja na te tereny pierwsi osadnicy z Polski, planowe osadnictwo rozpoczyna się od czerwca tego roku
- 28 czerwca 1945 - powołano w Starych Juchach Urząd Gminy z wójtem Leonem Naruszewiczem na czele. Niebawem Stare Juchy opuszczają oddziały radzieckie
- 10 września 1945 - w Starych Juchach powołano do życia szkołę
- 1945-1946 - rozpoczyna funkcjonować kolej, majątek ziemski, parafia katolicka, urząd pocztowy, ponownie dociera energia elektryczna
- wiosna 1947 - powstaje w Starych Juchach ośrodek zdrowia
- 1 października 1960 - uruchomiono połączenie PKS Starych Juch z Oleckiem i Ełkiem
- 16-17 września 1961 - obcody 500-lecia osady Stare Juchy
- lipiec 1975 - oddanie do użytku pierwszych odcinków wodociągu w Starych Juchach
- 1 lipca 1976 - do gminy Stare Juchy dołączono wsie Grabnik, Rogale i Skomack Wielki. Gmina uzyskuje tym samym swój obecny wygląd.
- maj 1990 - pierwsze demokratyczne wybory do Rad Gminy
- grudzień 1997 - powstaje pierwsza edycja stron internetowych Starych Juch

Zabytki - Stare Juchy:

- Kościół z XVI wieku, wielokrotnie przebudowywany, a w nim główny ołtarz, tryptyk gotycki z 1591 roku. Jego skrzydła wypełniaja sceny z życia Chrystusa. Ośmioboczna ambona pochodzi z 1574 roku, organy z 1772 roku, stojący gdański zegar, dzwon z 1647 roku.

	- Parterowy budynek dawnej szkoły parafialnej z XVIII wieku przebudowywany w XIX i XX wieku.
	- Chata mazurska z pierwszej połowy XIX wieku (prawdopodobnie 1809 rok) z trzysłupowymi drewnianymi podcieniami. Zbudowana z belek wiazanych na węgieł. Obecny jej budynek to rekonstrukcja z lat 80-tych XX wieku, pierwowzór znajdował się w pobliskiej miejscowości Kałtki.
	- Zespół Dworski z drugiej połowy XIX wieku na terenie gospodarstwa rolnego Orla Jucha: dwór, domek ogrodnika, obora, spichlerz, budynek gorzelni, młyn i magazyn;
	- Pomnik przyrody - głaz narzutowy z szarego granitu o długości 4,5 m; szerokości 2,25 m i obwodzie 10,61 m (jeden z największych na Mazurach); według legendy dawny ołtarz ofiarny prusów
Grabnik:

- Kościół z XVI wieku, przebudowany w latach 1730-39 i 1865. Z pierwotnej budowli pozostały pochodzące z 1565 roku fundamenty i podpiwniczenie wieży.

Grodziska -> przejdź do strony

Tekst i zdjęcia © Michał Kawecki 1997 - 2011 Rysunki: Jan Kawecki