Miejscowości w okolicy Starych Juch

Bałamutowo  -  Czerwonka  -  Dobra Wola  -  Gorło  -  Gorłówko  -  Grabnik  -  Jeziorowskie  -  Kałtki  -  Królowa Wola  -  Liski  -  Łaśmiady  -  Nowe Krzywe  -  Olszewo  -  Orzechowo  -  Ostrów  -  Panistruga  -  Płowce  -  Rogale  -  Rogaliki  -  Sikory Juskie  -  Skomack Wielki  -  Stare Juchy  -  Stare Krzywe  -  Szczecinowo  -  Zawady Ełckie  

Historyczne:   Karlewo  -  Maługowo  -  Mrągowizna  -  Nowe Juchy  -  Skopnik  -  Soszerki  -  Szlacheckie Juchy  -  Tamkowo  -  Tuchlińsko  

Bałamutowo

Girzwolle; Palomodowa; Ballamutowen (1664); do 1934 Ballamutowen, od 1934 do 1945 Giersfelde

także Maługowo Maługowo (1879), Malugowen, Matubowen, Matugowo - do 1900 samodzielna miejscowość, obecnie część wsi Bałamutowo. Wieś położona na południowy wschód od Starych Juch, na trasie do Ełku; 91 mieszkańców (na koniec 2005 roku); sklep spożywczy. Połączenie PKS i MZK Ełk z Ełkiem i Starymi Juchami. Wieś czynszowa powstała w XVI wieku, lokowana prawdopodobnie w 1548 roku na prawie chełmińskim, nie ma jednak dokumentów potwierdzających ten fakt. Wymieniona po raz pierwszy w dokumentach starostwa straduńskiego z lat 1600-1601 i późniejszych.

Czerwonka

Rothflies (1882), Cirwoncken (1882), do 1932 Czerwonken, od 1932 do 1945 Rotbach. Nieduża wieś sołecka położona w południowej części gminy, w pobliżu jeziora Sawinda Wielka, kilometr od drogi Ełk - Stare Juchy i w sąsiedztwie linii kolejowej Ełk - Giżycko. 64 mieszkańców (na koniec 2005 roku), sklep prywatny w budynku dawnej świetlicy wiejskiej. W sąsiednim lesie w pobliu jeziora Sawinda Wielka domki letniskowe mieszkańców Białegostoku i Ełku. Czerwonka założona została w roku 1548 przez księcia Albrechta, który sprzedał Pawłowi Bronkowi trzy włóki sołeckie na prawie chełmińskim w celu założenia wsi czynszowej na 30 włókach ziemi.

Dobra Wola

Dobrawola (1879), Dobrawolla (1879), do 1936 Dobrowolla, od 1936 do 1945 Willenheim

Nieduża wieś sołecka położona w północnej części gminy, przy drodze łączącej Stare Juchy z drogą główną Suwałki - Giżycko, w pobliżu jeziora Szóstak. Połączenie PKS: Ełk - Dobrowola. 49 mieszkańców (na koniec 2005 roku). Ziemie urodzajne IVA i IVB klasy. 

Wieś wydzielona jako osobna osada z terenów wsi Pietrasze w latach 1818-1839.

Gorło

Gorłówko

Także Gorłówka, potocznie Garłówka
Gorloffcken (1664), Gorloffken (1882), do 1938 Gorlowken, od 1938 do 1945 Gorlau

Duża wieś sołecka - dawniej siedziba Gromadzkiej Rady Narodowej - położona na północ od Starych Juch, kilka kilometrów od głównej trasy Suwałki - Giżycko. 137 mieszkańców (na koniec 2005 roku).
Do niedawna była we wsi ośmioklasowa szkoła, świetlica, duża PGR-owska ferma hodowli bydła. Wieś posiada wodociąg. Połączenie PKS z Ełkiem. 
Miejscowość została założona w roku 1563. W roku tym Wawrzyniec von Halle, starosta straduński sprzedał Maciejowi i Stefanowi Garłom pięć włók sołeckich na prawie chełmińskim w celu założenia wsi czynszowej na 47 włokach.

Grabnik

do 1945 Grabnick
Duża wieś sołecka, ulicówka, zabudowana wzdłuż drogi na trasie Ełk - Giżycko przez Woszczele, po zachodniej stronie niewielkiego jeziora o tej samej nazwie. We wsi kościół, parafia historycznie wcześniej powołana (1484 rok) od parafii w Starych Juchach (1487), po wojnie jako samodzielna od początku lat 80.  212 mieszkańców (na koniec 2005 roku). Przystanki PKS połączenie PKS z Ełkiem i Gizyckiem, w odległości ok. 3 km przystanek PKP Woszczele na trasie kolejowej Ełk - Olsztyn. W odległości ok. półtora kilometra w linii prostej duże jezioro Sawinda Wielka. We wsi świetlica, remiza ochotniczej straży pożarnej, gospodarstwa agroturystyczne, dawniej również szkoła. Od 1992 roku wodociąg wiejski. Grabnik założony został w roku 1484. Komtur ryński, Jerzy Ramung von Ramek, nadał 6 stycznia powyższego roku Jerzemu Suczce i jego spadkobiercom 60 włók między Czerwonką, a Rogalami w celu założenia wsi czynszowej na prawie chełmińskim, zaś jemu samemu 4 włóki sołeckie. Tego samego roku, o czym wspomnieliśmy wyżej, utworzona została we wsi parafia. W połowie XIX wieku, w miejscowej szkole wiejskiej nauczycielem był Jan Marczówka, poeta ludowy piszący po polsku, który należał wszakże do zwolenników germanizacji Mazurów i nakłaniał ich do nauki języka niemieckiego, jako "bardziej cywilizowanego". Ostrą polemikę z Marczówką stoczył w imię obrony polskości Mazurów, Gustaw Gizewiusz.

Jeziorowskie

nieprawidłowo: Jeziorowo
(pocz. XVI w.), Jeseroffscki (1540), Jesioroffscken (1664), Jesiorowsken (1882), do 1929 Jesziorowsken, od 1929 do 1945 Seedorf

Wieś sołecka położona na południowy wschód od Starych Juch na trasie do Ełku, przez Woszczele bądź Straduny. Leży nad dwoma jeziorami: w bezpośrednim sąsiedztwie jeziora Sawinda Mała i w niewielkiej odległości od jeziora Ułówki. 69 mieszkańców (na koniec 2005 r.) Połączenie PKS i MZK Ełk z Ełkiem i Starymi Juchami.

Wieś powstała w 1471 roku. Wit von Gich, komtur brandenburski zapisał 15 października powyższego roku 8 włók ziemi nad jeziorem Ułówki oraz jedną włókę na półwyspie Piotrowi Jeziorowskiemu.

Kałtki

często potocznie - nieprawidłowo: Kaltki

Kalmars (pocz. XVI w. łącznie z Olszewem), Calmars (pocz. XVI w. łącznie z Olszewem), Colmars (1540), Calmarck (1540), Kaldtken (1664), do 1938 Kaltken, od 1938 do 1945 Kalthagen

Niewielka wieś sołecka nad jeziorem Jędzelewo, położona na trasie ze Starych Juch do Giżycka przez Wydminy.  25 mieszkańców (na koniec 2005 r.). Zlikwidowana komunikacja PKS. Istniejąca w latach 70 trzyklasowa (1-3 kl.) szkoła podstawowa została zlikwidowana, dzieci dowozi się autobusem gminnym do szkoły w Starych Juchach. 

Wieś powstała jednocześnie ze wsią Olszewo w 1480 roku. Odpowiedni dokument mówi, że Hans von Tiefen, komtur brandenburski nadał 4 października 1480 roku, w dzień świętego Franciszka, 40 włók ziemi Marcinowi Kałtce i Mikołajowi, każdemu po 20 włók nad Pańską Strugą i jeziorem Jędzelewo na prawie magdeburskim w celu założenia dwóch wsi: Kałtki i Olszewo.

Karlewo (obecnie popegeerowskie osiedle - Grabnik)

Także potocznie: Karolewo.

Od 1898 do 1938 Karlewen, od 1938 do 1945 Karlshöfen

Gospodarstwo rolne ok. 2km na zachód od Grabnika, dawny PGR.  213 mieszkańców (na koniec 2005 r.)

Królowa Wola

Krolowollen (1879), Zalesie (1882), do 1926 Krolowolla, od 1926 do 1945 Königswalde

Spora wieś sołecka, o gospodarstwach w większości położonych kolonijnie, zlokalizowana na południowo-wschodnim krańcu gminy w sąsiedztwie trasy Stare Juchy - Ełk przez Woszczele. Przystanek PKS i MZK w odległości ok. 700 metrów.  106 mieszkańców (na koniec 2005 r.). Dawna szkoła podstawowa (1-3 kl.), zlikwidowana pod koniec lat 70, zamieniona na mieszkania.

Miejscowość wspomniana po raz pierwszy w dokumencie z roku 1579. Mówi się w nim, że wieś osadzona jest na 28 włókach ziemi. Nic nie wiadomo o zasadźcy i dacie powstania.

Liski

Liskaw mit Knottelberge (pocz. XVI w.), Liskaw (pocz. XVI w.), Lissaw (pocz. XVI w.), Lisse und Knotelberge (pocz. XVI w.), Liscke (1540), Liscken (1664), Liscken, do 1938 Lysken, od 1938 do 1945 Lisken

Spora wieś sołecka położona w sąsiedztwie Starych Juch nad jeziorem Garbas - jednym z najczystszych w regionie. Połączenie PKS i MZK Ełk ze Starymi Juchami i Ełkiem.  131 mieszkańców (na koniec 2005 r.). W zlikwidowanej pod koniec lat 70 szkole (1-4 kl.) - mieszkania prywatne.
Dokument o założeniu wsi pochodzi z 1 marca 1481 roku. W dniu tym Hans von Tiefen nadaje na górze Knotel, między dworem Liskowskim, a Liską, jeziorem Rekąty, a jeziorem Garbas 15 włók: Janowi, Stanisławowi i Marcinowi, oraz dalsze 15 włók : Januszowi, Stanisławowi, Pawłowi, Tomaszowi, Marcinowi i Mikołajowi na prawie magdeburskim w celu założenia wsi Liski. Wcześniej, bo już w 1479 roku wymieniony jest dwór w Liskach.

Łaśmiady

Niekiedy także Laszmiady, po 1945 jako Laśmiady, po raz ostatni wymienione pod tą nazwą w "Spisie miejscowości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej" z 1967 roku.

Lesemund (1540), Lesemuntzki (1540), Lasmiaden, Lasameth (1664), do 1938 Laszmiaden, od 1938 do 1945 Laschmieden

Nieduża wieś sołecka położona na wschód od Starych Juch nad jeziorami Ułówki i Łaśmiady.  27 mieszkańców (na koniec 2005 r.). Przystanek PKS i MZK Ełk w pobliskim Bałamutowie. Urokliwe tereny zachęciły do osiedlenia się w tej okolicy kilku znanych ludzi kultury. 

Wieś powstała w 1526 r. Jan Zalewski i jego synowie zakupili wówczas od starosty straduńskiego Piotra Schwartza 15 włók lasu pomiędzy jeziorami Ułówki i Łaśmiady, na prawie magdeburskim, ale z prawem przekazania majątku potomstwu obu płci.

Mrągowizna (obecnie popegeerowskie osiedle: Skomack Wielki - Osada) do 1945 Thalau Majątek ziemski założony w 1871 roku, na południowy wschod od Skomacka Wielkiego. Dawny PGR.  130 mieszkańców (na koniec 2005 r.)

Nowe Krzywe

Także w źródłach historycznych: Małe Krzywe, Wólka Krzywska

Klein Krzywen (1664, do 1929), od 1929 do 1945 Grünsee

Wieś sołecka położona w odległości 4 km na południowy zachód od Starych Juch, w sąsiedztwie większej wsi - Stare Krzywe.  51 mieszkańców (na koniec 2005 r.). W okolicy długie jezioro rynnowe: Krzywił.

W 1564 roku Mikołaj Pützkau, piekarz ze Stradun otrzymał jedną włókę "nadwyżki" ziemi w pobliżu Starych Juch. W tym samym roku książe Albrecht zapisuje komornikowi ziemskiemu Girschen jedną włókę "nadwyżki" niedaleko Juch, wolną od czynszu i szarwarku. W zamian on i jego potomkowie byli zobowiązani do służby na dworze w Stradunach.

Olszewo

Olschöwen (1664), Olschewen (1879), do 1938 Olschöwen, od 1938 do 1945 Frauenfliess

Niewielka wieś położona 3 km na zachód od Starych Juch.  31 mieszkańców (na koniec 2005 r.)).

Wieś powstała razem z sąsiednią wsią Kałtki w roku 1480, kiedy to Hans von Tiefen, komtur brandenburski, nadał w dzień świętego Franciszka 40 włók ziemi nad rzeką Pańską Strugą i jeziorem Jędzelewo Marcinowi Kałtce i Mikołajowi, każdemu po włók 20, celem założenia dwóch wsi - Kałtki i Olszewo. Wieś jako samodzielna osada wydzielona została w 1619 roku. Założyciele wsi pochodzili z Mazowsza, z Polski wywodzili się też w większości późniejsi osadnicy. Mieszkańcy Olszewa do ostatnich lat wojny posługiwali się gwarą mazurską. Przesiedlona tu z Berlina w 1944 roku Niemka, niejaka Fran Rohtkegel domagała się od władz wojskowych ochrony, bowiem "w Frauenfliess mieszkają sami Polacy i Rosjanie i ona, jako Niemka, czuje się zagrożona".

Orzechowo

Orsechowa, Gross Orscechowa (1664), do 1924 Orzechowen, od 1924 do 1945 Nußberg
Wieś sołecka położona na północ od Starych Juch nad rybnym jeziorem Szóstak obfitującym w leszcze i węgorze. 178 mieszkańców (na koniec 2005 r.). W latach 70 istniała we wsi ośmioklasowa szkoła, obecnie dzieci dojeżdżają autobusem do szkoły w Starych Juchach. W dawnym budynku szkolnym - mieszkania i świetlica wiejska.  Połączenie PKS z Ełkiem.
Zapis o powołaniu wsi brzmi następująco: 24 lutego 1538 roku książę Albrecht nadaje sołtysom wsi Orzechowo i jej mieszkańcom 66 włók ziemi nad jeziorem Szóstak (Soymstagk) oraz 28 włók łąki, na prawie chełmińskim z zobowiązaniami określonymi za czasów burgrabiego straduńskiego. Oznacza to, że wieś powstała wcześniej, bowiem według Ketrzyńskiego Piotr Schwarz był burgrabią, a później (po reformie administracji) starostą książęcym w Stradunach w latach 1526-1532. Sołtysami wsi byli Jan Górski i Marcin Łoj. Orzechowo było pierwszą wsią czynszową na terenie obecnej gminy Stare Juchy. W 1638 roku istniały tu trzy karczmy.

Ostrów

Do niedawna jako PGR Ostrów

Wierciejki (1879); Wiertzicke (1879), Friedrichswerder, Werder

Wieś istnieje od 1523 bądź 1536 roku (zależnie od źródeł historycznych). Nabywcą ziemi pod przyszłą wieś miał być Grzegorz Wierciejko. W 1818 roku założono tam duże gospodarstwo rolne. Do niedawna funkcjonował tam PGR. 90 mieszkańców (na koniec 2005 r.)

Panistruga

Panistruga (1540), Panistrugga (1540 i 1664), Herrenbach, Pannstruga (1879), Panistrugi (1882), do 1927 Panstruga, od 1927 do 1945 Herrnbach

Wieś sołecka, położona na północny zachód od siedziby gminy na trasie Stare Juchy - Wydminy. 46 mieszkańców (na koniec 2005 r.). Wieś powstała w 1550 roku. Książe Albrecht 28 października nadał na prawie lennym trzem braciom Strugom: Janowi, Stanisławowi i Pawłowi 15 włók ziemi i 3 morgi łąki nad rzeczką "Pannorch Fliess", które rok wcześniej ich ojciec zakupił od starosty straduńskiego, celem założenia wolnej wsi. W 1619 roku spadkobiercy majątku w Panistrudze dokupili 3 włóki i 23 morgi ziemi.

Płowce

Plowicze (pocz. XVI w.), Plowitz (pocz. XVI w. i 1540), Plofftzen (1664, 1882) do 1938 Plowczen, od 1938 do 1945 Plötzendorf

Nieduża wieś w sąsiedztwie Starego Krzywego, położona na południowy zachód od Starych Juch na trasie do Zelek. W odległości kilometra jezioro Dobrzyń. 47 mieszkańców (na koniec 2005 r.)
Wieś powstała w 1475 roku, kiedy to Bernard von Balzhofen nadszpitalnik i komtur brandenburski nadał 8 włók ziemi pod Krzywem Stańkowi, Iwaśkowi, Marcinowi i Janowi celem założenia wsi na prawie magdeburskim. W 1531 bracia Michał i Marek Bogdanowicze (Bogdanson) nabywają pięć włók ziemi dla powiększenia wsi.

do 1945 Rogallen, Gross Rogallen

Wieś ma południu gminy nad jeziorem o tej samej nazwie na trasie ze Starych Juch do Rożyńska. Połączenie PKS z Ełkiem. W odległości około 2 km przystanek na nieczynnej dla ruchu pasażerskiego trasie Ełk- Olsztyn przez Mikołajki. W sąsiedztwie grodzisko jaćwieskie. Już w 1823 roku istniała szkoła ludowa. Po wojnie była szkoła z klasami I-IV - w latach 70 zlikwidowana. Razem z osiedlem popegeerowskim 106 mieszkańców (na koniec 2005 r.).

Wieś istniała już w 1539 roku i miała wówczas 31 gospodarzy osadzonych na 33 włókach. W 1552 roku książę Albrecht w dokumencie lokacyjnym podaje, że Jerzy von Diebes, starosta ryński nadał sołtysom w Rogalach: Michałowi i Maciejowi 35 włók boru w celu założenia wsi czynszowej na prawie magdeburskim.

Rogaliki

po wojnie również jako PGR Rogalik, PGR Rogaliki

Rogalliken (1879), do 1938 Rogallicken, od 1938 do 1945 Kleinrosenheide

Jako część wsi Rożyńsk - dobro szlacheckie - powstaje w 1565 roku. Wydzielona jako osobna osada w 1718 roku. Po wojnie gospodarstwo rolne PGR. 98 mieszkańców (na koniec 2005 r.)

Sikory Juskie

Schikora (1540), Schiekorrn (1664), do 1927 Schikorren, od 1927 do 1945 Wellheim Wieś na wschodzie gminy, pięknie położona nad samym brzegiem dużego jeziora Łaśmiady (powierzchnia 8.85 km2), w sąsiedztwie drogi ze Starych Juch do Ełku przez Straduny. Przystanek PKS w odległości ok. 1km. 27 mieszkańców (na koniec 2005 r.). Sikory powstały prawdopodobnie w 1526 roku. W 1556 roku książe Albrecht nadaje Dawidowi, Łukaszowi, Marcinowi i Józefowi synom Stanisława Krolla oraz Piotrowi Kosteckiemu, Marcinowi Trzcince i Marcinowi Cieszni na prawie magdeburskim, z prawem dziedziczenia przez dzieci obojga płci 15 włók pod wolną wieś Sikory.

Skomack Wielki

Po wojnie potocznie oraz w źródłach historycznych Skomack

Gr. Skomatzken (1879), do 1938 Skomatzko, od 1938 do 1945 Dippelsee

Duża wieś, położona na południu gminy w sąsiedztwie jezior: Orzysz, Mleczówka Mała, Mleczówka Duża. Do 1973 roku siedziba Gromadzkiej Rady Narodowej. Osiedle byłych pracowników PGR. 202 mieszkańców (na koniec 2005 r.), kilka dużych gospodarstw rolniczych. We wsi szkoła podstawowa, sklepy, Ochotnicza Straż Pożarna, przystanek PKS (połączenie z Ełkiem) i PKP na nieczynnej dla ruchu osobowego trasie Ełk-Mrągowo-Olsztyn, wodociąg. W Skomacku Wielkim urodził się poeta mazurski, Michał Kajka, w sąsiedztwie wsi grodzisko jaćwieskie, w pobliżu jedno z najwyższych w tej okolicy wzniesień Płowcza Góra (205 metrów n.p.m.).
Wieś powstała w 1499 roku. Rudolf von Tippelskirchen, komtur ryński nadaje 30 listopada tego roku Janowi Grabnikowi 68 włók na prawie chełmińskim celem założenia wsi czynszowej Skomack (Skomantken) nad jeziorami Czarne, Tałto, Milusze i Druglin. Nazwa wywodzi się od imienia wodza Jaćwingów Skomanda, który po klęsce Jaćwieży przeszedł na służbę do Krzyżaków. W 1517 roku istnieją tam dwie karczmy i młyn. W 1525 roku książę Albrecht potwierdza przywilej lokacyjny na rzecz sołtysa Piotra Skomackiego. W 1554 część obszaru wsi nabywa starosta kętrzyński, Wolfgang von Heydeck. W 1821 roku wieś liczyła 428 osób i 60 gospodarstw, przy czym w samym majątku Skomack żyło ponad 100 ludzi. W 1939 roku wieś liczyła 815 mieszkańców.

Skopnik (dawny PGR Orzechowo)

do 1945 Schönfelde

Dawny majątek ziemski. Po wojnie PGR Orzechowo. Zabudowania po majątku nie istnieją.

Soszerki

Soszerki - obecnie nie istnieją, znajdowały się przy szosie Stare Juchy - Szczecinowo. Brak dokładniejszych danych w źródłach historycznych.

Stare Juchy

Potocznie, niekiedy w źródłach Stara Jucha

Juchi (pocz. XVI w.), Alde Juchen (1540), Aldt Jucha (1664), do 1938 (Alt) Jucha, od 1938 do 1945 (Alt) Fließdorf

także: Nowe Juchy
Potocznie: Nowa Jucha, obecnie nazwa raczej nie używana

Clein Juche (1540 Bark.), Neu Jucha (1664 Bark., do 1938), od 1938 do 1945: Fließdorf

oraz: Szlacheckie Juchy
Potocznie Szlachecka Jucha, nieprawidłowo Orla Jucha

do 1938 Adlig Jucha, od 1938 do 1945 (Adlig) Fließdorf

 Stare Juchy - duża wieś, siedziba Rady Gminy i Urzędu Gminy, położona na północ od Ełku pośród siedmiu jezior, m.in. Jędzelewo, Rekąty, Sawinda Mała, Garbas i Ułówki, z których to ostatnie łączy się z największym jeziorem w tej części Mazur - Łaśmiadami. W pobliżu toru kolejowego nad jeziorem Rekąty znajduje się duży głaz narzutowy, który, według legendy, był w czasach przedhistorycznych ołtarzem ofiarnym Jaćwingów. Podobno od krwi (juchy) spływającej z kamienia wzięła nazwę miejscowość. Stare Juchy liczą 1698 mieszkańców (na koniec 2005 r.) mieszkańców (gmina - 4221 mieszkańców). Posiadają dogodne połączenie drogowe z Ełkiem i Giżyckiem oraz kolejowe z Ełkiem i Olsztynem. Przystanek PKS w centrum osady - połączenie z Dobrowolą, Ełkiem, Gorłówką, Orzechowem oraz MZK z Ełkiem. Stacja PKP przy ul. Kolejowej, budynek z XIX wieku.We wsi szkoła podstawowa i gimnazjum, Gminny Ośrodek Kultury,ośrodek zdrowia, punkt apteczny, bank spółdzielczy, ośrodki wczasowe, camping, pole namiotowe, dwie piekarnie, tartak i wieża widokowa.

Dokładny czas powstania Starych Juch nie jest bezsporny. Według dokumentu, na który powołuje się Wojciech Kętrzyński, wieś musiała powstać przed 1461 rokiem, bowiem w roku tym Wit von Gich, komtur pokarmiński, odnawia przywilej na dobra nadane wcześniej wiernym swoim przez poprzednika na urzędzie. Barkowski w pracy "Quellenbeittraege zur Siedlung des Hauptamts Stradaunen-Oletzko" podaje jako datę wspomnianego odnowienia 29 sierpnia 1471 roku. Wówczas to komtur brandenburski Wit von Gich odnawia nadanie ziemi na prawie magdeburskim na 36 włók, nad jeziorem Jędzelewo (Hensell) dla Grzegorza syna Piotra, Jerzego syna Bartłomieja, Jakuba, Pawła, Mikołaja, Macieja, Pawła syna Marcina, Wawrzyńca, Janusza, Piotra, Dominika, Jakuba i ich spadkobierców. Według Gustawa Leydinga-Mieleckiego najstarszy dokument dotyczący Juch wystawiony został już w połowie XV wieku. Potwierdzenia tej daty nie ma jednak w zachowanych dokumentach. Z pewnością jednak Stare Juchy są jedną z najstarszych wsi założonych na tym terenie.
3 maja 1477 roku nadany zostaje Mikołajowi Strane młyn nad rzeka Młyńska Struga z jedną włóką i sześcioma morgami ziemi, natomiast 10 czerwca 1495 roku Janowi Kalixte karczma przy kosciele w Juchach z takim samym areałem ziemi. W roku 1487 powstała w Juchach parafia katolicka i wzniesiono kościół, protestantyzm - po sekularyzacji państwa krzyżackiego - udało się wprowadzić w pełni dopiero w latach siedemdziesiątych XVI w.

Nowa Jucha - wieś, która do 1 października 1929 roku była formalnie odrębną miejscowością - powstała później, bo w roku 1473, z nadania 15 włók ziemi na prawie magdeburskim braciom: Ruszkowi i Waśkowi nad jeziorem Jędzelewo (Hensell).

Szlachecka Jucha (Adlig Jucha), błędnie nazwana po wojnie Orlą Juchą powstała jako majątek ziemski z nadania, jakie w 1619 roku otrzymał szlachcic polskiego pochodzenia Jan Pełkowski. W dokumencie nie wymienia się jeszcze nazwy Adlig Jucha, mówi się w nim tylko, że wymieniony wyżej Jan Pełkowski otrzymuje 8 włók, 20 mórg ziemi w Starych Juchach oraz 5 włók i 22 morgi w Nowych Juchach. Po raz pierwszy wspomniano ten majątek w dokumentach z 1714 roku.

6 grudnia 1868 roku do Starych Juch dociera kolej, co przyczynia sie w głównej mierze do rozwoju osady jako lokalnego ośrodka handlowego i gospodarczego. 1 października 1929 roku połączono oficjalnie Stare Juchy, Nowe Juchy i Szlacheckie Juchy w jedną miejscowość o nazwie Jucha.

Stare Krzywe

Crommen Sehe (pocz. XVI w.), Cromensehe (pocz. XVI w.), Cromsehen (1540), Kriziwentzken, Aldt Krziewen (1664), Alt Krziwen (1882), Krummensee (1882), do 1936 Alt Krzywen, od 1936 do 1945 Alt Kriewen

Wieś położona na południowy zachód od Starych Juch na trasie do Zelek. W pobliżu jezioro Krzywił. 90 mieszkańców (na koniec 2005 r.). W latach 70 szkoła (1 - 3 kl.), w dawnej świetlicy sklep. W odległości ok. 3 km przystanek PKS (we wsi Zelki).
Wieś lokowana jest na prawie magdeburskim w 1472 roku. Komtur brandenburski, Wit von Gich, 20 maja, czwartek Zielone Świątki, nadał Jakubowi Bartnikowi, braciom: Stanisławowi i Janowi, Stanisławowi Buczkowi (Busche), Jakubowi i Walterowi 15 włók nad jeziorem Krzywił (Krummensehe) z obowiązkiem jednej służby zbrojnej z koniem i pancerzem pod założenie wsi. W 1477 roku władze krzyżackie zezwalają na założenie we wsi młyna na prawie chełmińskim, a od roku 1495 istnieje tam karczma i kolejne dwa młyny.

Szczecinowo

Zezinowen (1664), Sczecinowen (1882), do 1925 Szczecinowen, od 1925 do 1945 Steinberg

Duża wieś położona na północy gminy nad brzegiem jeziora Szóstak, kilka kilometrów od drogi Suwałki - Giżycko przez Wydminy. 167 mieszkańców (na koniec 2005 r.). Dojazd PKS na trasie Ełk - Dobra Wola przez Stare Juchy. Sklep w dawnej świetlicy. Dom wczasowy Uniwersytetu w Białymstoku w budynku zlikwidowanej w latach 70 ośmioklasowej szkoły podstawowej. 
Wieś powstała w roku 1544. Założyli ją Rafał i Adam Bronakowie, wywodzący się spod Ełku, którzy otrzymali cztery włóki sołeckie od ówczesnego starosty straduńskiego Kaspra von Aulacka celem założenia wsi czynszowej na 40 włókach na prawie chełmińskim. W 1614 roku we wsi istnieją trzy karczmy. Pod koniec XVIII wieku w Szczecinowie było 31 domów, zaś w 1939 roku liczyło ono ponad 650 mieszkańców.

Tamkowo (obecnie popegeerowskie osiedle - Skomack Wielki)

do 1945 Hohenau

Jako gospodarstwo rolne powstaje w 1839 roku, będąc wówczas we władaniu Wilhelma Tamma. Po wojnie gospodarstwo rolne PGR.

Tuchlińsko (obecnie popegeerowskie osiedle - Skomack Wielki)

do 1945 Grünthal

Założono jako majatek ziemski w 1863 przez Carla Tuchlińskiego. Po wojnie gospodarstwo rolne PGR.

Zawady Ełckie

Potocznie niekiedy Zawady

Sawadden (1664, do 1938), od 1938 do 1945 Auglitten

Wieś położona na północnym wschodzie gminy, nad brzegiem jeziora Zawadzkiego, 104 mieszkańców (na koniec 2005 r.). W sąsiedztwie grzybne lasy. Była szkoła (1-3) zlikwidowana w latach 70. Połączenie PKS ze Starymi Juchami i Ełkiem.
Zawady otrzymały przywilej lokacyjny 2 grudnia 1541 roku z rąk starosty straduńskiego Kaspra von Aulacka, który sprzedał Jakubowi Auglittaus trzy włóki sołeckie nad jeziorem Łaśmiady - włókę za 21 grzywien - celem założenia wsi czynszowej na 30 włókach.

Więcej o historycznych nazwach miejscowości  -  Galeria zdjęć miejscowości

Tekst © Michał Kawecki 1997 - 2011